Verst verleden

‘Straks / ben ik er ook niet meer. Dan / zal het zijn alsof wij drieën / nooit hebben bestaan’, zo dichtte Hanny Michaelis (1922–2007) ooit over haar ouders, die vermoord werden in Sobibor. In Verst verleden richtte ze een monument op voor haar ouders Alfred en Gonda, twee markante mensen die haar een sprankelende jeugd bezorgden. Michaelis keerde in gesprekken met Nop Maas terug naar haar vroegste jeugd, haar schooljaren en haar onderduiktijd. Haar wijze van vertellen, die Maas authentiek en levendig heeft weergegeven, is zowel laconiek als ontroerend, en vol van de verfrissende zelfrelativering die we kennen uit haar poëzie. Na de verschijning van haar oorlogsdagboeken, Lenteloos voorjaar (2016) en De wereld waar ik buiten sta (2017), is de belangstelling voor het werk van Michaelis weer aangewakkerd. Haar Verzamelde gedichten werden onlangs herdrukt en sinds kort draagt zelfs een brug in Amsterdam haar naam. In deze nieuwe editie van Verst verleden zijn allerlei aanvullingen verwerkt die Michaelis heeft gesuggereerd na de verschijning van de eerste druk in 2002. Bovendien is deze uitgave aangevuld met de brieven die Hanny’s ouders naar haar onderduikadressen stuurden, waaronder de laatste brieven die in Westerbork over de afrastering werden gegooid en vervolgens door een student verder werden geëxpedieerd.