Van bacterie tot Bach en terug

Hebben we een vrije wil? Wat betekent bewustzijn? Wat gebeurt er wanneer iemand denkt? Over deze grote vragen buigt filosoof Daniel C. Dennett zich al zijn hele carrière. In 1991 verscheen van hem Het bewustzijn verklaard, een boek dat wetenschappelijke zorgvuldigheid paarde aan aangename brutaliteit. Een verklaring, voor minder deed hij het niet. Dit boek vestigde zijn naam en reputatie en Dennett is sindsdien niet meer weg te denken uit het intellectuele landschap. Dat is ook te danken aan het feit dat hij altijd bereid is om in publieke fora na te denken over die grote, filosofische begrippen waarop het zo moeilijk is vat te krijgen. ‘Ja, we hebben een ziel, maar die bestaat uit talloze kleine robots,’ zegt Dennett, een mooi beeld om uit te leggen dat, hoe ongrijpbaar de ‘ziel’ of het ‘bewustzijn’ ook is, er wel exacte, controleerbare zaken aan ten grondslag liggen. Even ongrijpbaar is de vrije wil: ja, die bestaat volgens Dennett, en dat die tot stand komt in talloze chemische processen is daarmee niet in tegenspraak: lichaam en geest werken altijd samen, je kunt zeggen dat ze samenvallen. Dennetts veelzijdigheid blijkt uit het feit dat hij deze ideeën niet alleen prachtig heeft opgeschreven, maar dat hij ook in staat is die voor een groot publiek over het voetlicht te krijgen, waarbij hij altijd speciaal oog voor Nederland heeft gehad, getuige zijn optredens in de vpro-series Een schitterend ongeluk en Beagle. In het kielzog van Darwin. Logisch ook dat hij in Amsterdam in 2012 de Erasmusprijs in ontvangst mocht nemen.