Dialectiek en praktijk

'Dialectiek en praktijk' is een inleiding in dialectisch denken. 'Dialectiek en praktijk' heeft als ondertitel De creatieve tegenspraak, omdat in de dialectische filosofie verondersteld wordt dat tegenspraak en interacties nieuwe ontwikkelingen bewerkstelligen.Dit boek wil inleidend zijn in een wijze van filosoferen die als lastig bekend staat. Gekozen is voor een vrij losse opzet. In korte hoofdstukken die vergezeld gaan van illustratieve 'Terzijdes' komen verschillende aspecten van de dialectiek aan bod. Het gaat dan om namen van filosofische grondleggers als Heraclitus, Hegel en Marx, en om thema's die de dialectische filosofie verhelderen.In thema's komt aan de orde wat de dialectiek voor de praktijk kan betekenen. Zoals de dialectiek van waarheid en vergissing, hoe dialectisch met vragen om te gaan en hoe de werkelijkheid te kennen, wanneer die zelf aan dialectische veranderingen onderhevig is. Deze onderwerpen klinken zwaar, maar door de wat losse opzet van dit boek worden ze wat toegankelijker gemaakt.Bij een deel van de thema's ligt het accent op het beter leren kennen van dialectische redeneringen en structuren, bij andere op actuele kwesties waarvoor de dialectiek van belang kan zijn. Zo komen kwesties aan bod als vrijheid, welzijn en rehabilitatie, milieubeleid, maatschappelijke betrokkenheid en communicatie.De dialectische filosofie is een denkwijze, misschien zelfs een wereldbeschouwing, maar ook een houding. Dialectiek betekent uitgaan van beweeglijkheid, eerder dan van vaste principes en richtlijnen. Meer letten op inhoud dan op vorm, en toch weer zien hoe die inhoud zich vormt.Dialectiek en praktijk wil een praktisch basisboek zijn over een manier van kijken en denken die de beweeglijkheid en complexiteit van de werkelijkheid erkent. Het kan een basis zijn voor de lezer die zich vervolgens verder in de dialectische filosofie wil verdiepen.Inhoudsopgave 1 Vooraf 7 2 Wat is dialectiek? 10 Puntsgewijs 3 Wat vertel ik een student? 14 4 Dialectiek, een oud verhaal 18 Klassieke Griekse filosofie 5 Drijfveer van dialectische ontwikkelingen 21 Structuren, wetten 6 Dialectische theorie en praktijk 28 Indirecte verbanden spelen hun rol 7 Rationaliteit en handelen 33 Bemiddeling en kenbaarheid 8 Weerspiegeling 37 Objectief en subjectief 9 Steeds dat misverstand 43 De praktijk vraagt om realistische constructies 10 Vergissing en dialectiek 46 11 De structuur van basis en bovenbouw 49 Dialectiek en praktijk 12 Dialectiek en betrokkenheid 54 Praktijk en dialectiek 13 Dialectische onzuiverheid 57 Het verschil maakt het interessant 14 De vraag naar de kip en het ei? 60 Wegkomen van stagnerende vraagstellingen 15 Dialectisch wandelen 64 16 Hegel 66 17 De mens als bewogen beweger 70 Het andere 18 Dialectiek en dialoog 74 De ander 19 Speelveld verandert tijdens spel 84 Spinoza en Marx ?Emotie, gedrag en inzet20 Concretisering en vrijheid 89 Ging vrijheid niet in 't rood gekleed? 21 Dialectiek, welzijn en methodiek 94 22 Rehabilitatie als uitdagende synthese van gewoon en bijzonder 100 23 Dialectiek en milieubeleid 103 Teleologische aspecten van ecologische verhoudingen 24 Creatief en positief omgaan met tegenstellingen 111 Dialectiek, praktijk en politiek 25 Spiraalvormige processen 115 26 Speelveld en zoekbeeld 119 27 'Alles is subjectief' 123 (Welja, welnee) 28 Metafysica, tijd, spiritualiteit 127 Theorie en praktijk 29 Dialectiek en communicatie 133 30 Risico's van dialectische filosofie 136 31 Dialectiek en alledaagsheid 141 Zwaarwichtigheid en humor 32 Dialectiek van de wind 145 33 Wat kun je nu doen? 148 Nawoord Noten 149 Personenregister 153 Andere boeken van de auteur 154