De classis van Tiel 1579-1816

In deze dissertatie wordt de classis van Tiel beschreven vanaf haar ontstaan binnen de gereformeerde kerk totdat zij door het Algemeen Reglement van 1816 werd afgeschaft. De classis was het belangrijkste kerkelijk bestuursorgaan in de Nederbetuwe en heeft eeuwenlang veel van haar taken professioneel en zelfstandig uitgeoefend, al dan niet in nauwe samenwerking met de politieke overheden. Het taakveld van de classis was uitermate breed. Zo hield zij toezicht op de benoeming en het functioneren van predikanten, kosters en schoolmeesters. Door middel van visitaties oefende zij ook toezicht uit op de kerkelijke gemeenten en hield met name strikte controle op de verkondiging van de leer, de praktijk van het geloofsleven en de bediening van de heilige sacramenten. Ook was aan haar de kerkelijke rechtspraak toebedeeld. Zij onderhield vele contacten met de politieke overheden, de corresponderende classes en de provinciale synode. Omdat de gereformeerde kerk in Gelderland in kerkrechtelijke zin was gesteld onder de hoogste politieke overheid, de Staten van Gelderland, had de classis te maken met veel door die overheid opgelegde wet- en regelgeving. Toch behield zij haar vrijheid en onafhankelijkheid in haar functioneren, waarin zij geen politieke bemoeienis toeliet. De verhouding tussen de overheden en de classis was met name in de opbouwfase sterk tot circa 1650, maar werd daarna meer en meer afstandelijk. In de Franse tijd (1795-1813) verloor de gereformeerde kerk haar bevoorrechte status, maar kon de classis redelijk ongestoord functioneren. In de jaren 1813-1816 werd de gereformeerde kerk, die van onderaf was opgebouwd vanaf de plaatselijke gemeenten naar classes en synodes, door de nationale overheid in kerkrechtelijke zin omgevormd tot de hervormde kerk, die van bovenaf werd bestuurd. Hierdoor werd op 1 april 1816 de classis opgeheven.