Als ik weer klein ben

Janusz Korczak (1878-1942), pseudoniem van Henryk Goldszmit, was een Pools-Joodse kinderarts, pedagoog en weeshuis-directeur, die geldt als een van de belangrijkste en invloedrijkste vernieuwers van de opvoedkunde in de moderne tijd. Na zijn studie raakte hij steeds meer betrokken bij vakantiekolonies en ook «levensscholen» voor kansarme kinderen. Vanaf 1911 wijdde Korczak zich geheel aan de opvang van ouderloze zwervertjes. Hij nam de leiding op zich van een aantal weeshuizen die uitgroeiden tot ware leefgemeenschappen en nog altijd gelden als exemplarisch. Ook schreef hij talrijke essays, enkele succesvolle kinderboeken en zeer opzienbarende pleidooien voor de rechten van kinderen. De Duitse overval op Polen in 1939 maakte aan al deze activiteiten een einde. Korczak weigerde echter de kinderen over wie hij zich in het getto van Warschau had ontfermd in de steek te laten. In 1942 maakte hij samen met hen de gang naar het nazi-vernietigingskamp Treblinka. «Als ik weer klein ben» behoort tot de hoogtepunten van Korczaks oeuvre en biedt in verhaalvorm een even zinsbegoochelende als herkenbare reis door de kinderwereld. Door een wonder krijg de hoofdpersoon de kans om weer «klein» te zijn, en in zijn kielzog gaat ook de lezer weer terug naar de kindertijd en wordt het nostalgisch verlangen naar toen voor de duur van het boek vervuld. In de marge van het verhaal geeft Korczak op speelse wijze pedagogisch commentaar op de omgang tussen hen die «klein» zijn en hen die «groot» zijn. Niet voor niets is dit boek met zijn grote innerlijke warmte en onverwoestbare menselijkheid even populair bij kinderen als bij volwassenen. «‘Als ik weer klein ben’ is een waar literair meesterwerk. Hier straalt het talent van Korczak, zijn humor, zijn koene humanisme, ten volle.» – Czesław Miłosz «Wie kan zo liefdevol, zo poëtisch, over de jeugdjaren schrijven?» – Andrzej Wajda