'Mijn Kafka'

In het gedenkjaar 2024, Franz Kafka overleed op 3 juni 1924 het nieuwe boek van Leo Frijda over Kafka getiteld ‘Mijn Kafka’, schrijver en jurist. Leo Frijda (1940) publiceerde bij Amphora Books eerder Op het balkon van de elektrische trein, een bundeling van zijn bij Crescas verschenen columns over Kafka, en Tel me bij de amandelen, een persoonlijke reis door de literatuur. Zijn nieuwe boek sluit daarop aan. Ook dit is een persoonlijk boek waarin hij Kafka plaatst in de lijn van de geschiedenis: voor veel schrijvers na hem – als Celan en Canetti - was Kafka een ‘bondgenoot’. Er staan in dit boek ook verschillende personen om Kafka heen die hij heeft ontmoet en gekend: Kafka leidde een minder ‘schuchter en onopvallend leven aan de zijlijn’ zoals wel eens wordt gedacht. De ouders van Kafka behoorden tot de vele families die eind van de 19e eeuw vanuit de sjtetls in Bohemen naar Praag trokken om hogerop te komen. De vader van Kafka bracht het daar uiteindelijk tot een succesvol zakenman en zijn zoon Franz Kafka zien we terug aan de universiteit waar hij rechten studeert. Daarna komt zijn beroepsleven in beeld. Kafka was, ook dit anders dan men mogelijk denkt, een bekwame en gewaardeerde verzekeringsjurist. Kafka heeft altijd een scherpe scheidslijn getrokken tussen beroepsleven en schrijven dat, noteerde hij, door zijn beroepsleven ‘grondig’ werd gestoord. Van Kafka’s literair werk wordt Het proces meer uitvoerig tegen het licht gehouden. De roman is niet slechts de strijd van een onschuldige burger tegen een te machtige overheid. En niet een bepaalde ‘schuld’ maar veeleer het ‘schuldbewustzijn’ van Joseph K. staat in Kafka’s roman centraal. In de laatste hoofdstukken gaat het vooral over Kafka tussen ‘Oost’ en ‘West’ en over zijn laatste verhaal Josefine de zangeres, of het muizenvolk’. Daarin staan de woorden ‘mijn volk’ en betwijfeld wordt of daarmee ‘het Joodse volk’ is bedoeld. De ruimte die de gekozen bewoordingen laat, is veeleer betekenisvol: het maakt de condition humaine tot het thema van zijn romans en verhalen.