Voorgoed voorbij bestaat niet

In 1994 maakte de jonge schilder Paul van Dongen kennis met de toen 90-jarige tekenaar en portretschilder Sierk Schröder. Na een bezoek aan zijn huis in Wassenaar schreef hij: ’Vrijheid zonder fundament leidt tot oppervlakkigheid. Het fundament dat uw werk heeft zit in een voortdurend studeren, hernemen, tekenen, opnieuw tekenen en weer observeren. Ik heb vele leermeesters gehad maar als er een kunstenaar is van wie ik graag leerling zou zijn geweest dan zou u dat zijn.’ In de jaren die volgden groeide een intensief contact dat zich vooral in brieven zou uiten. In de vroegste brieven was Van Dongen op zoek naar praktische kennis op het gebied van tekenen en schilderen naar levend model en naar steun voor zijn manier van werken die tegen de tijdgeest in leek te gaan. Spoedig ging dit spel van vragen en doceren over in het uitwisselen van ervaringen als portretschilders, attendeerden zij elkaar op voorbeelden in de kunstgeschiedenis en bespraken zij hun verwondering over de kunst van dat moment. Dit boek bevat de volledige briefwisseling tussen twee geestverwanten, rijk geïllustreerd met beeldmateriaal dat zij elkaar toezonden zoals tekeningen, knipsels en uitnodigingen. Rob Smolders heeft de briefwisseling bezorgd in het besef van de actuele waarde ervan. Het belang van het tekenen en observeren naar de werkelijkheid wordt nu weer benadrukt door musea en pedagogen. Tegelijkertijd is er discussie over de eenzijdigheid van wat we onder hedendaagse kunst verstaan en het verzamelen van de musea. In vier essays gaat Smolders in op de relatie tussen de kunstenaars Schröder en Van Dongen, het collectiebeleid van de musea, de vraag wat moderne kunst inhoudt, en het tekenen als de basis van het kunstenaarschap. Daardoor is dit boek een gids voor iedereen die tekent, en voor wie met belangstelling naar moderne kunst kijkt en zich afvraagt of de vaardigheid van vroegere generaties de tijd zal overleven. Zij kunnen zich gesteund voelen door de bemoediging van Sierk Schröder: ‘Bach’s muziek was indertijd voorgoed voorbij en zo verging het veel andere kunstuitingen. Maar ‘kwaliteit’ of het nu figuratief, abstract of wat ook is, gaat nooit ‘voorgoed’ voorbij. Daarvan ben ik vast overtuigd.’ Rob Smolders