Van onderbuik tot vingerspitzen

Gevoelens kunnen je boven jezelf doen uitstijgen, maar je ook tot wanhoop drijven. Er is daarom nauwelijks een onderwerp denkbaar dat zo intrigeert als ons gevoelsleven. In dit essay wordt vanuit een drietal perspectieven een tipje van de sluier opgelicht waaronder onze gevoelens zich afspelen. Op de eerste plaats wordt nagegaan hoe in de loop van vele millennia de menselijke soort een rijk palet van gevoelens heeft ontwikkeld. Hierbij wordt gebruik gemaakt van inzichten uit de antropo- logie, neurowetenschap, cultuurfilosofie en gedragsbiologie. Het tweede perspectief gaat over de wijze waarop ons persoonlijk gevoelsleven vorm krijgt. Door inzichten uit de neurowetenschap te verbinden met die uit verschillende psychologische stromingen én de ontwikkeling van de mens als soort ontstaat een verrassend beeld van de wijze waarop onze gevoelens ontstaan. Omdat dat voor een belangrijk deel onbewust gebeurt, is het van groot belang ons gevoelsleven ook te leren regisseren. Vanuit het derde perspectief wordt gekeken naar de veranderlijk- heid van onze gevoelens. Ze ontstaan en veranderen in voortdurende interactie met de omgeving. Daarbij komt de vraag aan de orde of onze huidige maatschappij een harmonische emotionele ontwikkeling mogelijk maakt. Het antwoord daarop is cruciaal, omdat de kwaliteit van het leven wordt bepaald door de kwaliteit van het gevoelsleven. Dat antwoord ziet er echter niet onverdeeld gunstig uit.