Sjostakovitsj

Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975) was een van de meest markante figuren in het muziekleven van de Sovjet-Unie. Zijn gehele loopbaan stond in het teken van de ontwikkelingen van zowel het nieuwe staatsbestel dat in 1917 was ingesteld als ook de culturele uitgangspunten die vanuit de politiek werd vastgesteld. De aanloop van zijn carrière wordt gekenmerkt door de totale vrijheid en experimenteerdrift die toentertijd beschouwd werd als passend bij een nieuwe staat en een nieuwe maatschappij. Binnen tien jaar werden de regels van het spel echter dusdanig gewijzigd dat van welke vrijheid dan ook, politiek en cultureel, geen enkele sprake meer was.

Als modernist werd Sjostakovitsj, samen met enkele vakbroeders, eerst in 1936 en daarna in 1948 scherp veroordeeld, omdat hij de verkeerde muziek zou hebben geschreven. Binnen de smalle marges van wat door de staat werd toegestaan en wat hijzelf nastreefde, heeft hij een oeuvre opgebouwd dat vele pennen in beweging heeft gebracht, vragen oproept, verguisd werd en tegelijk de hemel in geprezen.

Dmitri Sjostakovitsj geldt inmiddels als een van de grote componisten van de twintigste eeuw. Maar wie was hij? Een meeloper? Een gevaarlijke tegenstander? Vertolkte hij de stem van het systeem of van het volk?

Leo Samama behandelt in vier colleges van een uur het leven en de werken van Sjostakovitsj tegen de achtergrond van een van de meest dramatische en verwoestende regimes uit de westerse geschiedenis. Hij maakt daarbij gebruik van muziekvoorbeelden van CD en op de piano.

Een synopsis van het hoorcollege wordt als pdf-bestand meegeleverd.

Dit college is tot stand gekomen i.s.m. Studium Generale Universiteit Leiden.

Inhoud
College 1. Sjostakovitsj als jonge revolutionair
Hoofdstuk 1. Inleiding: de verschillende reputaties van Sjostakovitsj
Hoofdstuk 2. Sjostakovitsj: een componist in de Sovjet-Unie
Hoofdstuk 3. Een nieuwe staat, een nieuw geluid

College 2. Sjostakovitsj en Stalin
Hoofdstuk 4. De eerste grote botsing met de staatsideologen (1936)
Hoofdstuk 5. De oorlogsjaren
Hoofdstuk 6. De tweede grote botsing met de staatsideologen (1948)

College 3. Sjostakovitsj zet zijn handtekening
Hoofdstuk 7. Sjostakovitsj en de Joodse cultuur
Hoofdstuk 8. Na de dood van Stalin

College 4. De late jaren
Hoofdstuk 9. Het achtste strijkkwartet als geheim dagboek
Hoofdstuk 10. De Dertiende symfonie