Lekenbescherming in het bestuursprocesrecht

In het bestuursprocesrecht geldt geen verplichte procesvertegenwoordiging. Een belangrijke reden daarvoor is de gedachte dat rechtsbescherming tegen de overheid geen kostbare aangelegenheid mag zijn voor burgers. Het ontbreken van verplichte procesvertegenwoordiging vraagt op zijn beurt om een bepaalde inrichting van de procedure. Die moet zo ingericht zijn dat voorkomen wordt dat burgers die zichzelf vertegenwoordigen vanwege hun gebrek aan juridische deskundigheid vastlopen in de procedure of anderszins niet optimaal procederen. Doorgaans wordt aangenomen dat om die reden de bestuursrechtelijke procedure laagdrempelig dient te zijn en dat de rechter daarbinnen een actieve rol dient te spelen. Traditioneel wordt het streven naar een laagdrempelige procedure en een actieve rol van de rechter in verband gebracht met het beginsel van ongelijkheidscompensatie. De aanleiding voor dit onderzoek wordt gevormd door ontwikkelingen in de jurisprudentie die niet lijken te stroken met bovengenoemde uitgangspunten. Te wijzen is op de jurisprudentie waarin is uitgemaakt dat de rechter niet (meer) zelfstandig mag toetsen aan normen die niet door de gronden van de burger worden bestreken. Een ander voorbeeld betreft de jurisprudentie waarin is bepaald dat de burger in beroep niet tegen besluitonderdelen mag opkomen, indien hij niet reeds in de bezwaarfase hiertegen bezwaar heeft gemaakt. Deze ontwikkelingen roepen de vraag in hoeverre in de bestuursrechtelijke procedure leken bescherming krijgen en dienen te krijgen tegen hun gebrek aan juridische deskundigheid. Bij de beantwoording van die vraag komen in dit onderzoek de volgende vragen aan de orde: *Wat schrijft het uitgangspunt van de lekenbescherming voor en hoe verhoudt zich dit tot het beginsel van ongelijkheidscompensatie? *Welke normen in de Awb zijn als uitwerkingen van het uitgangspunt van de lekenbescherming te beschouwen? *In hoeverre wordt in de praktijk door rechters lekenbescherming geboden? *In hoeverre biedt het Awb-procesrecht de burger als leek voldoende bescherming tegen zijn gebrek aan juridische deskundigheid? *Wat is de normatieve status van het uitgangspunt van de lekenbescherming? *Op welke wijze wordt in het Duitse bestuursprocesrecht tegemoetgekomen aan het gebrek aan juridische deskundigheid van de burger? *In hoeverre doen zich knelpunten voor in het Awb-procesrecht in het licht van de lekenbescherming? Deze vragen worden beantwoord aan de hand van een analyse van relevante literatuur, wetgeving, parlementaire stukken, interviews met rechters, jurisprudentieonderzoek en een rechtsvergelijking met het Duitse bestuursprocesrecht.