Oorlog in Atjeh

Een belangrijk deel van zijn 34-jarige loopbaan bij de zeemacht verbleef luitenant-ter-zee Henricus Nijgh (1845-1917) in het roerige Atjeh, het onafhankelijke sultanaat waaraan Nederland in 1873 de oorlog verklaarde. Het was de langste en wreedste oorlog die Nederland in drieëneenhalve eeuw koloniale heerschappij voerde. Vele tienduizenden Europese en inheemse militairen en dwangarbeiders sneuvelden, raakten gewond of bezweken aan tropische ziekten. De materiële schade in Atjeh was enorm. De Nederlandse regering schatte het (ongetwijfeld geflatteerde) aantal Atjehse doden op 60 à 70.000.
Vanuit eigen waarneming hield Nijgh een dagboek bij over deze nietsontziende oorlog. Nijgh vervulde getrouw zijn plicht, maar was wel kritisch. Waarachtig, Holland is te klein om oorlog te voeren!! noteerde hij. Zijn journaal is uniek omdat het te velde is opgetekend én omdat aantekeningen van marineofficieren vrij zeldzaam zijn. Henricus Nijgh beschreef met veel treffende details de periode 10 augustus 1873 tot 10 januari 1874, toen hij na drie jaar onafgebroken dienst in Nederlands-Indië mocht repatriëren. Hierdoor miste hij net de triomfantelijke verovering van de kraton van Atjeh, die veertien dagen later plaatsvond.

Oorlog in Atjeh bevat behalve Nijghs journaal een inleiding over met name de tweede Atjeh-expeditie en over het leven van Henricus Nijgh, enkele kaartjes, een glossarium en diverse nog niet eerder gepubliceerde foto’s.