Katholieke identiteit en historisch bewustzijn

Tijdens de verzuiling, toen men geschiedenis schreef met behulp van een wijwaterkwast, werd het werk van de katholieke historicus W.J.F. Nuyens (1823-1894) sterk apologetisch geduid. In dit boek wordt Nuyens' werk, voor het eerst, geplaatst in de internationale politieke én culturele context van zijn tijd. Nuyens was één van de grote 'nationale' negentiende-eeuwse geschiedschrijvers die de geschiedenis gebruikten om de nieuw opkomende Nederlandse natie diepte en inhoud te geven. Religie speelde een sleutelrol in de strijd om de nationale identiteit. Terwijl Fruin en Groen de Nederlandse natie op grond van zijn geschiedenis een protestants karakter toeschreven, presenteerde Nuyens een open, grootkatholieke visie waarmee ook de katholieken zich konden identificeren. Nuyens was een kleurrijke persoonlijkheid, die zijn grote geschiedwerken schreef in de marge van zijn drukke werkzaamheden als plattelandsarts in Westfriesland. De sjees waarmee hij op patiëntenbezoek ging, gebruikte hij als een vliegende bibliotheek.