'Een stad waar men zich koninklijk kan vervelen'

De Physiologie van Rotterdam van 1844 constateerde dat Rotterdam een stad was waar men zich koninklijk kon vervelen. Tegelijkertijd gaf dit boekje ook de indruk dat er voor alle standen speelse en leerzame vermakelijkheden waren. Waar kwam dat beeld van verveling dan vandaan? In het ancien regime was het inderdaad niet makkelijk om zich te vermaken. Rotterdam had een tamelijk besloten concertzaal en kreeg relatief laat een openbare schouwburg (1774). Ontspanning op zondag werd tegengegaan door de kerkenraad. In de Franse tijd nam haar invloed sterk af. Willem I herstelde de zondagsrust weer, waarna een sterk ideologisch geladen debat ontstond over de wenselijkheid van openbare en besloten vermakelijkheden. Henk Gras analyseert dit debat en beschrijft de verschillende soorten van vermaak die er waren en kwamen: kermis, letterkundige genootschappen, koffiehuizen, (liefhebberij-)toneel, muziek, gezelligheidssociëteiten, variété-theaters, café-chantants etc. Ook onderzoekt hij welke bevolkingsgroepen daaraan deelnamen.