Functie en betekenis van de Grondwet

Op 3 december 2010 vond de Staatsrechtconferentie 2010 plaats te Tilburg, krap een maand nadat de Staatscommissie Grondwet op 11 november 2010 haar rapport had gepresenteerd. Het thema ‘Functie en betekenis van de Grondwet: een dialogisch perspectief’ is mede ingegeven door de activiteiten van de Staatscommissie. Er is echter bewust gekozen voor een bredere invulling van dit thema: de discussie over aanpassing van de Grondwet wordt gevoerd in het licht van wetenschappelijk inzichten over constitutionele rechtsvorming en in dialoog met aanverwante disciplines. In deze bundel treft u de bijdragen aan die tijdens de vier workshopsessies van de Staatsrechtconferentie werden besproken. De indeling volgt die van de conferentie: telkens kijken twee auteurs vanuit een eigen invalshoek naar één thema. Karin van Leeuwen laat in een historische analyse zien hoe verschillende grondwetscommissies uit het verleden al met het thema ‘Constitutionalisering en de burger’ hebben geworsteld. Willem Witteveen geeft in aanvulling daarop een voorzet voor een hedendaagse werkwijze om constitutionele dialoog in de samenleving te stimuleren: de dialoog tussen overheid en burger zou erop gericht moeten zijn de burger in staat te stellen zijn eigen interpretatie te ontwikkelen van de democratische rechtsstaat met de Grondwet als platform en met een handleiding voor het ‘huis van de rechtsstaat’ als didactisch hulpmiddel. Roel Schutgens benadert het tweede thema, ‘Het ‘hoe’ van constitutionele toetsing in Nederland’, zowel principieel als pragmatisch. Hij komt met concrete voorstellen om te voorkomen dat de rechter bij eventuele toetsing van formele wetten actuele, weloverwogen grondwetsinterpretaties van de wetgever doorkruist. Na enkele kritische beschouwingen uit rechtsvergelijkend perspectief, legt Gerhard van der Schyff het voorstel van de Staatscommissie met betrekking tot de beperkingssystematiek langs de legitimiteitslat. Elaine Mak en Anamarija Kristic gaan in afzonderlijke bijdragen in op het thema ‘De Grondwet in transnationale context’. Elaine Mak analyseert op welke manieren de tendens van globalisering, in het bijzonder met betrekking tot de rechtspraak, een plaats kan krijgen in de Grondwet en welke gevolgen hiervan te verwachten zijn voor de rol van de Grondwet en van de rechter in ons rechtssysteem. Anamarija Kristic concentreert zich op het politieke staatsrecht, in het bijzonder op de vraag welke betekenis het nationaal constitutioneel kader nog heeft op terreinen als defensie- en veiligheidsbeleid, waar de internationale politiek een grote invloed heeft op de binnenlandse besluitvorming. In het kader van het vierde thema, ‘Rechterlijke dialogen en de Grondwet’, gaat een privatist in gesprek met een bestuursrechtjurist. De vraag ‘welke rol zou de Grondwet kunnen spelen bij de begrenzing van de rechtsvormende taak van de rechter, en welke rol is weggelegd voor samenwerking/dialoog tussen hoogste rechters?’ wordt door Jurgen de Poorter beantwoord voor het bestuursrecht en door Jan Vranken voor het privaatrecht. Zij komen tot een tegengestelde conclusie wat betreft de wenselijkheid van een regeling van de rechtsvormende taak van de rechter in de Grondwet: Jurgen de Poorter is er geen voorstander van, terwijl Jan Vranken zelfs met een tekstvoorstel komt.