Eenheid in verscheidenheid

Na de Tweede Wereldoorlog vonden progressieve katholieken en protestanten dat men samen met sociaaldemocraten en vrijzinnig democraten één progressieve partij moest vormen, dat niet het geloof leidend moest zijn bij een politieke keuze. Waar komt deze Doorbraak vandaan? Vaak wordt gewezen op plannen voor een nieuwe samenleving die tijdens de oorlog werden gemaakt. Peter Kromdijk laat echter zien dat de wortels hiervan in de jaren twintig liggen, in kringen in en rondom de Nederlandse Hervormde Kerk. Jonge intellectuelen waren ontevreden over de verzuilde samenleving met haar ingekapselde religie en onderlinge verdeeldheid. Zij streefden naar een bezielde samenleving waarin de kerk weer een publieke plaats zou innemen. Deze jongeren wilden bewust geen groep vormen, maar vlak vóór de Tweede Wereldoorlog bleek de tijd er rijp voor. Hun gedachtegoed kreeg na de oorlog vooral gestalte in de vorming van de PvdA, maar kende dus veel bredere wortels.