Bittere noodzaak

De economische relaties tussen Nederland en Duitsland zijn sinds het midden van de negentiende eeuw bijzonder intensief. Ondanks de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en de Duitse bezetting realiseerden politici en ondernemers zich dat Nederland voor zijn wederopbouw afhankelijk was van de grote buur in het Oosten. Dat leverde een spagaat op. Enerzijds wilde Nederland Duitsland straffen voor het aangerichte leed, anderzijds was het bittere noodzaak de economische betrekkingen zo snel mogelijk te normaliseren. Herstelbetalingen, restitutie en annexatie verdwenen al snel naar de achtergrond. De normalisering van de economische betrekkingen met Duitsland was zelfs van groter belang voor het Nederlands herstel dan de Marshallhulp. Desondanks bleef het Nederlandse beleid ambivalent. Dit tot grote ergernis van Bonn. Maar de Bondsrepubliek kon na 1949 niet zonder de politieke steun van Nederland, dat bovendien een belangrijke rol speelde als handelspartner en doorvoerland. Nederland en Duitsland waren tot elkaar veroordeeld.