Alleen een god kan ons nog redden

FILOSOFIE IN DIALOOGEnkele dagen na het overlijden van Martin Heidegger, in mei 1976, verscheen in het Duitse weekblad Der Spiegel een tien jaar eerder opgenomen interview met hem, dat onder intellectuelen wereldwijd de aandacht trok. In dit gesprek met o.a. Rudolf Augstein, chefredacteur van Der Spiegel, trachtte Heidegger de verwijten tegen hem inzake zijn houding tegenover het nazi-regime in de jaren’30 te ontzenuwen. Heidegger, die in 1933 het rectoraat van de universiteit van Freiburg aanvaardde, kwam in zijn beruchte rectoraatsrede en ook elders tot uitspraken, die in dit opzicht uiterst compromitterend waren. De manier waarop de denker van Todtnauberg hier op de beschuldigingen reageerde was volgens sommigen van een onthutsende sluwheid en, naar het oordeel van George Steiner, ‘meesterlijk in haar katachtige behendigheid en ontwijkingen’.Maar het gesprek biedt meer: het verheldert tevens een aantal belangrijke facetten van het denken van Heidegger, zoals zijn visie dat de mens geen greep meer heeft op de moderne technologische ontwikkelingen, ja zelfs dat het wezen van de techniek zich volledig aan menselijke beheersing onttrekt. Ook verklaarde hij in het gesprek dat de filosofie naar zijn oordeel geen verandering meer in de hedendaagse wereldsituatie kan brengen (‘Die Philosophie ist am Ende’). Het is de cybernetica die volgens Heidegger de plaats van de filosofie heeft ingenomen. Deze uitspraak, al in 1966 gedaan, kan profetisch worden genoemd, gezien de omvang, snelheid en reikwijdte van de informatierevolutie sinds de jaren ’80.Daarmee heeft dit fascinerende en geruchtmakende ‘diepte-interview’ tevens het karakter van een soort intellectueel ‘testament’ van een der grootste denkers uit de twintigste eeuw. Mede om die reden is het ook in deze tijd van belang er (opnieuw) kennis van te nemen.Deze uitgave bevat een gereviseerde versie van de destijds in Wijsgerig perspectief op maatschappij en wetenschap gepubliceerde vertaling van Paul Beers. De inleiding is van de hand van Jacques De Visscher.