‘Wie ogen heeft om te zien’

“Hitler’s soep zal niet zo heet behoeven gegeten te worden als ze is opgediend” (De Tijd). “Wanneer ze eenmaal in de regering zitten, zullen ze wel trachten zich zo behoorlijk mogelijk te gedragen” (Nieuwe Rotterdamsche Courant). Zo reageerden belangrijke Nederlandse kranten op de ontwikkelingen in Duitsland vόόr 1933. ‘Wie ogen heeft om te zien’ zou echter moeten weten dat het op een moordpartij zal uitdraaien als Hitler aan de macht zal komen (Het Volk). Ook over het fascisme in andere landen liepen de meningen in de pers sterk uiteen. Voor sommige kranten was Mussolini ‘een vredesapostel’, volgens andere kranten zou het fascisme onvermijdelijk tot oorlog leiden. Hans Geleijnse (1947) analyseert hoe zeven Nederlandse landelijke kranten op de ontwikkeling van het fascisme in Europa in de periode 1919-1933 hebben gereageerd. Werd de Nederlandse lezer goed geinformeerd? Welke aspecten van het fascisme werden geprezen en welke veroordeeld? Werd het fascisme als een gevaar beschouwd voor vrijheid en democratie in Europa? Welke invloed hadden de ontwikkelingen op Nederland zelf? In dit onderzoek naar de twintiger jaren dringen zich parallellen op met de huidige tijd. Ook nu is sprake van onderschatting van ultra-nationalistische en populistische bewegingen en van het miskennen van de drijfveren van de kiezers. ‘Wie ogen heeft om te zien’ geeft een helder beeld van de beoordeling van het fascisme in Italiё, Hongarije, Spanje, Oostenrijk, Duitsland, Roemeniё, Slowakije, Portugal en Finland door De Telegraaf, de liberale Nieuwe Rotterdamsche Courant, het katholieke De Tijd, de antirevolutionaire krant De Standaard, de christelijk-historische De Nederlander, de sociaal-democratische krant Het Volk en de communistische De Tribune.