Modder van de Somme

Modder van de Somme De oorlogservaringen van een infanterist in Frankrijk en België, 1916 – 1919 Een foto uit 1917 toont hem als een jongetje, niet meer. Toch had soldaat Edward Lynch (1897-1980) er op dat moment al een gruwelijk jaar opzitten aan het westelijk front. In een van de meest weerzinwekkende winters sinds mensenheugenis had hij aan de Somme kennisgemaakt met modder, gas en granaten en van deze drieëenheid was de modder misschien wel het ergste. In Modder van de Somme wijdt Lynch er plastische passages aan. Soms stonden hij en zijn makkers meer dan een week in slijmerig slijk, voelden hun voeten afsterven en vreesden de zo beruchte loopgraafvoeten die niet zelden leidden tot amputatie. Maar de ijzige koude van zijn eerste oorlogswinter blijkt slechts een voorproefje. Twee jaar van groteske ontberingen volgen. Meer dan eens beleeft hij de trage laatste seconden voor hij over de rand moet om door het niemandsland richting de vijand te stormen. Meer dan eens krijgt hij opdracht een mitailleurnest uit te schakelen dat dood en verderf zaait. Lynch versaagt nooit. Nadat hij ernstig gewond is geraakt keert hij, na een revalidatieperiode in Engeland, terug bij zijn makkers. Het komt eenvoudig niet bij hem op hen in de steek te laten. . ‘Het is het einde van de winter van 1916 en de omstandigheden zijn bijna ongelooflijk. We leven in een wereld van Somme modder. We slapen erin, werken erin, vechten erin, waden erin en velen van ons sterven erin. We zien hem, voelen hem, eten hem, en vervloeken hem, maar we kunnen er niet aan ontkomen, zelfs niet in de dood.’ E.P.F. Lynch Edward Lynch (1897-1980) was een Australische jongen van het platteland. Als zovelen van zijn landgenoten nam hij in de Eerste Wereldoorlog dienst. Hij was nog maar achttien toen hij de lange reis naar Europa aanvaardde waar hij bijna drie jaar bleef, een periode die hij beschrijft in Somme Mud (2006). Na zijn ontslag uit dienst bekwaamde hij zich als onderwijzer een beroep dat hij tot in de late jaren zestig van de vorige eeuw uitoefende. Hij stierf zesentwintig jaar voordat zijn boek werd uitgegeven, een daad van eenvoudige rechtvaardigheid jegens een man die dapperder was dan menigeen maar zich nooit op de borst sloeg. ‘In Modder van de Somme weerklinkt oorverdovend de echo van wat zich bijna 100 jaar geleden op de slagvelden van Noord-Frankrijk en België heeft afgespeeld.’ Niet een- maar twee- driemaal per dag of nacht werden de soldaten in de Eerste Wereldoorlog het veld in gestuurd om een vijandelijke loopgraaf in te nemen of een mitrailleurnest onschadelijk te maken. Voor de legerleiding, vaak vele kilometers achter het front, telde een enkel mensenleven niet. Het is niet gek dat je dan bijna verlangt naar een schot naar huis, een kogel door je schouder of been die niet dodelijk is maar een paar maanden rust in Engeland garandeert. De mannen zeggen dat het machinegeweer dat onze makkers te pakken kreeg zich nog steeds ergens aan de linkerkant bevindt. Ze zijn de hele dag bezig geweest zijn positie te traceren. Aan de linkerkant van de loopgraaf vind ik mijn eigen sectie. Jakob is gewond geraakt, een kogel door zijn hand en is afgevoerd naar het achterland. Geluksvogel! Een pijnlijke wond, ongetwijfeld, maar wat is een beetje pijn wanneer dat betekent dat je een tijdje weg mag blijven van het zenuwslopende tumult en de onzekerheid van het leven hier? Een schoon bed.Schone kleren. Behoorlijk eten. Geen luizen. Echte slaap in een echt bed en, heel waarschijnlijk, een trip naar Engeland. De gevaarlijke situaties waaraan de soldaten werden blootgesteld waren legio. Met onwaarschijnlijke heldenmoed sloegen ze zich erdoorheen, maar velen zouden nog jaren na de oorlog geteisterd worden door herinneringen aan gas, bommen en granaten en aan de modder die alle levenssappen uit je wegzuigt.