Mensenrechten in het Romeinse recht? Human rights in Roman law?

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens zijn in het midden van de 20e eeuw opgesteld. Maar de idee dat aan mensen bepaalde rechten toekomen op grond van hun ‘mens-zijn’, los van nationaliteit en sociale status, is veel ouder. Kunnen we deze idee al traceren in het Romeinse recht? In de 16e en 17e eeuw formuleerden de juridisch humanisten de eerste theorie van ‘natuurlijke subjectieve rechten’. Zij deden dit op grond van teksten uit de Oudheid, filosofische teksten, maar ook Romeinse juridische teksten. De inhoud van deze Romeinse juridische teksten komt vaak niet overeen met het beeld dat we gewoonlijk hebben van de Romeinse samenleving. Slaven en niet-burgers blijken tot op zekere hoogte wel degelijk rechtsbescherming te hebben genoten. Maar zijn deze vormen van rechtsbescherming exemplarisch voor het bestaan van een voorloper van de moderne mensenrechtenidee in het Romeinse recht? Jacob Giltaij onderzoekt in zijn proefschrift deze vormen van rechtsbescherming en de ideeën die daaraan ten grondslag hebben gelegen. Dit leidt tot een aantal vernieuwende inzichten over de invloed van de Stoïsche filosofie in het oude Rome en het karakter en de juridische structuur van de Romeinse samenleving, maar bevestigt ook de waarde van de studie van het Romeinse recht voor een goed begrip van juridische ideeën in de moderne tijd.